جلسه اول
جلسه اول
به طورکلی در دیدگاه طب سنتی، سه روش تشخیص بیماری وجود دارد:
۱- مزاج‌شناسی
کامل‌ترین، جامع‌ترین، فراگیرترین، کاربردی‌ترین، ضروری‌ترین ، فنی‌ترین و روش مشترک بین طب اسلامی و طب سنتی، مزاج شناسی می باشد. هرچه عمق اطلاعات در مزاج شناسی بیشتر می‌شود، توان درمان‌گری بیشتر می‌گردد، نه زمانی که داروهای بیشتری را به کار می‌گیریم.
۲- نبض:
زبان گویای حال و احوال اندام‌های گوناگون بدن می باشد. روشی فنی و فوق تخصصی محسوب می شود. در مواردی که بیمار به هر دلیلی قادر به صحبت نمی باشد بسیار پرکاربرد است. بطور کلی تعداد ۱۰۴ نوع نبض وجود دارد:
نبض ضروری ۳ عدد، نبض عمومی ۹ عدد، نبض تخصصی ۲۷ عدد و نبض فوق تخصصی ۱۰۴ عدد می باشد.
۳- بول و براز (ادرار و مدفوع):
آزمایشگاه‌های امروزی خیلی از ویژگی‌های بول و براز در درمان را نمی‌توانند گزارش کنند پس یادگیری این رشته در بخش تخصصی بسیار ضروری است.
جهت‌گیری درمان:
پنج جهت‌گیری درمانی در طب سنتی اسلامی وجود دارد: تطهیر جسمی، تطهیر معدی، تطهیر خونی، تطهیر جنسی، تطهیر روانی.
هنگام ورود به درمان ابتدا باید بفهمیم که جسم مورد نظر به کدام بعد از ابعاد درمانی نیاز دارد. (وجودارتباط معنوی بین این ۵ بعد و ۵ تن آل ابا قابل تامل است.)
تطهیر جسمی: پایش و زدایش ظاهر بدن انسان از آلودگی‌ها
الف: نظافت (حمام)
ب: زدایش موهای زاید (استفاده از نوره)
ج: سرمه
حمام های سنتی قدیم از قسمتهای متنوعی تشکیل شده بودند:
- رختکن یا سردخانه یا سربینه :
فضای اول حمام، رختکن و جای آماده شدن برای استحمام یا خروج از حمام بوده، مهم‌ترین و زیباترین فضای حمام است، فضایی وسیع و پر تزیین با گنبدی بزرگ و حوضی در میان، در اطراف فضای میانی ، سکوهایی برای استراحت مراجعین است که برای ورود به آنها، باید از چند پله بالا می‌رفتند و پاها را قبل از ورود در حوض‌های روی سکوها می‌شستند، بیشترین تزیینات حمام، همیشه در رخت کن یا بینه است. کف بینه و غرفه‌های اطراف آن معمولاً سنگی است. هوای این قسمت نه گرم و نه سرد بوده است و هوایی نسبتا معتدل داشته است.
- میان در :
ورودی حمام و نیز فضای بین بینه (رختکن) و گرم خانه را که «میان در» نامیده می‌شود به نوعی با پیچ و خم بسیار طراحی می‌کردند که جلو تبادل مستقیم حرارت و رطوبت را بگیرد و هوای بیرون حمام به بینه و هوای بینه به گرم خانه و بالعکس به سهولت منتقل نشود. در این حوضه سقف کوتاه و کوتاه‌تر و هوا نسبتا گرمتر می شود.
- گرم خانه:
گرم خانه در حمام، محل اصلی استحمام و جای مشت و مال بوده است که خزینه از ملحقات آن است. گرم خانه، محل شستشو و تطهیر بدن می‌باشد. گرم خانه اغلب فضایی ساده‌تر از بینه است که گوشه‌هایی برای نشستن و شستشو دارد. خزینه آب گرم و حوض آب سرد و فضاهایی خصوصی‌تر برای استحمام در مجاورت گرم خانه قرار دارد. روشنایی گرم خانه از نور گیرهای سقفی تأمین می‌شود. نورگیرهایی باشیشه‌های عدسی مانند وجود دارد تا نور کافی وارد حمام شده و داخل حمام دیده نشود.
در این حوضه هوا گرم و مرطوب است و انباشت آب‌های مختلف در اینجا وجود دارد: جایی آب سرد ، جایی آب ولرم ، جایی آب گرم ، جایی آب جوش و در قفسه‌ای انواع روغن‌های مختلف با مزاج‌های مختلف ، روغن گرم مثل کنجد ، روغن معتدل مثل زیتون، روغن خیلی گرم مثل زنجبیل، روغن خیلی خیلی معتدل مثل گل بنفشه و در طرف دیگر انواع وسایل ماساژ، جایی سنگلاخ با سنگ‌های قلوه سنگی که رویش راه برویم یا درجا قدم بزنیم، جایی سنگ‌های متخلخل (سنگ پا)، جایی حلقه‌های گردونه ماساژ بدن، کتف و نهایتاً کیسه پشمی، نخی و ابریشمی که به تناسب مزاج و پوست از آنها استفاده می‌شود و نیز از شوینده‌های واسط، لایه بردار مثل روشور، چربی‌زدا مثل صابون استفاده می شود.
خزینه :
خزینه یعنی وان بزرگ با دیواره‌ای آهکی (فقط آهک) و لایه زیرین مسی که متصل به حرارت می باشد. (نیاز بدن انسان به یون مس) آب داخل خزینه بایستی درحدی تمیز باشد که بتوانیم یک مشت از آنرا بنوشیم.
- اتاق نظافت :
زدایش موهای زاید با نوره که خواص بسیار زیادی برای آن ذکر شده است.
مدت حضور در این حمام به تناسب مزاج فرد متفاوت است. بیشترین مقدار حضور برای مزاج سوداوی (یک ساعت)، برای مزاج بلغمی (سه ربع)، برای مزاج دموی (نیم ساعت) و کمترین مقدار حضور برای مزاج صفراوی (یک ربع) است.
در طب اسلامی- سنتی این حمام یک درمانگر است.
- گرم خانه متوسط :
در این حوضه بدن مشتمال و خشک کن می شود.
سپس پاها در آب سرد رفته و نهایتا وارد سردخانه(رختکن یا سربینه) می‌شود و به تناسب مزاج نوشیدنی‌های مختلف می‌خورد. صفراوی انار ترش یا هندوانه می‌خورد. بلغمی شربت شیرین می‌خورد. سوداوی آب انار شیرین یا خربزه می خورد. دموی هندوانه یا انار ترش می خورد.
سپس لباس می‌پوشد، سرمه به چشم می‌کشد (سرمه بادام و سرمه سنگ) و کلاه بر سر نهاده و از حمام خارج می‌شود. حمام را حکما طراحی می‌کنند و معماران می‌سازند. این حمام بلغم‌زداست. حمام‌های فعلی بلغم‌زا می‌باشند.
تطهیر معدی: پاک‌سازی سیستم گوارش
الف- حلال خوردن
ب- به اندازه خوردن
رعایت مواعید غذایی مقرر: ۲ وعده در یک شبانه‌روز (صبح و شب) یا ۳ وعده در دو شبانه روز (شب، صبح، شب) که تأکید خوردن غذا در شب است.
گرسنه خوابیدن در شب موجب خشکیدن رگی می‌شود در بدن بنام رگ عشا که تا ۴۰ شب زنده نمی‌شود. از نظر آناتومی هنوز نفهمیدیم این رگ چه رگی است ولی از نظر کلی تأثیرات مخرب آن دیده شده است. مثلا پیری زودرس و چین و چروک پوست را به همراه داشته است.
غذای شب بایستی سه ساعت و نیم قبل از خواب باشد. رعایت مواعید غذایی جزو اصول مهم نظام طب اسلامی است و بی‌قوارگی موجود در جامعه امروز بدلیل عدم رعایت مواعید غذایی است.
الاکل بین الاکلات مزبوره هی فساد للبدن : خوردن بین مواعید موجب فساد در بدن است.(سند حدیث)
صبحانه بین ساعت ۸ تا ۱۰ صبح.
برای ایجاد آمادگی ترک نهار در جامعه پرخور امروز، ابتدا باید معده را گرم کرد. که در بحث مزاج شناسی گفته خواهد شد.
صباحاً عشیاء (سند قرآنی)
بعد از رعایت مواعید غذایی، رعایت تمهیدات غذایی حائز اهمیت است. مثلاً دست را بشویم، پای برهنه و سه زانو بنشینیم، آرام آرام و با روش برانگیختن ترشحات بزاقی غذا بخوریم، یک قسمت از معده غذا، یک قسمت آب، یک قسمت هوا باید باشد.
اندازه میزان خوردن را هر کسی خودش می‌داند. آب بین غذا خوردن بسیار مضر است. هنوز گرسنه نشدی سر سفره ننشین، تا کاملاً سیر نشدی دست از خوردن بکشی، ابتدای غذا با نمک و انتهای غذا نیز با نمک یا شیرینی همراه باشد. (تحریک بزاق و ضدعفونی کردن دهان)